با سلام به دوستان @};-
[attent]
خوندن این مطلب خالی از لطف نیست ... شاید سن من و امسال من این سوانح رو یادآور نباشه ولی بررسی این سوانح میتونه گوشزدی باشه [approve]
چگونه بیست سال پیش در چنین روزی بر فراز آسمان فرودگاه مهرآباد، فاجعه ای رخ داد و تازه عروس و داماد هایی که برای ماه عسل به مشهد سفر می کردند، از درون توپولف 154 به بیرون پرتاب شدند؟
دوشنبه نوزده بهمن سال هزار و سیصد و هفتاد و یک. ساعت 10 صبح. مسافران پرواز شماره 962 شرکت هواپیمایی ایرتور با در دست داشتن کارت پرواز آماده سوار شدن به هواپیمای توپولف 154 به مقصد مشهد بودند. اون سالها رسم بر این بود که عده زیادی از نو عروس ها، برای ماه عسل مشهد مقدس رو انتخاب می کردند. این طیاره روسی هم امروز پر از این عروس و داماد ها بود. 119 مسافر پرواز 962 ایرتور به مقصد مشهد با اتوبوس به محل پارک توپولف می آیند تا آرام آرام از پله های هواپیما بالا رفته و با راهنمایی مهماندار ها سر جای خود بنشیند. هواپیمای آن روز فضایی متفاوت داشت. حضور دسته جمعی زنان و مردان جوانی که تازه زندگی مشترک خود را آغاز کرده بودند، توجه همه را به خود جلب کرده بود. آنها نمیدانستند که تا کمتر از 15 دقیقه دیگر؛ فاجعه ای در انتظار این غول روسی است.
مسافران همگی در جای خود نشستند و هواپیما آماده پرواز است.
خلبان ها که دقایق قبل را به چک اطراف هواپیما و خواندن چک لیست های قبل از پرواز گذرانده بودند، از برج مهرآباد اجازه حرکت به ابتدای باند برای شروع پرواز میگیرند.
با موافقت برج هواپیما آرام در ابتدای باند 29 راست مهرآباد در ساعت حدود 10:15 صبح قرار می گیرد.
تاریخ پرواز می گوید که در دهه فجر به سر می بریم. پنج هواپیمای جنگنده سوخو 24 بر فراز مهرآباد در حال تمرین جهت شرکت در مانور های هوایی 22 بهمن اون سال قرار داشتند.
توی پرانتز بگم که من یکی از دلایل این سانحه رو همین تمرین هواپیمای نظامی و فرود هواپیماهای نظامی در یک فرودگاه تجاری می دونم. چرا باید پنج هواپیمای سوخو در یک فرودگاه غیر نظامی که در هر هواپیمای اون ده ها انسان نشسته اند فرود بیاد؟
به صورت تصادفی تلاش برای فرود پنج سوخو 24 و همچنین تیک آف هواپیمای توپولف همزمان می شود. در اینجا هوش و مدیریت کنترل برج مراقبت مهم می شود.
هواپیمای توپولف با اجازه برج از ابتدای باند 29 راست مهرآباد، شروع به حرکت می کند و لحظه به لحظه بر سرعت آن افزوده میشود. با شنیدن V1 و VR از دهان کمک خلبان، یوک به عقب کشیده شده و هواپیما از زمین کنده می شود. شور و شوق عجیبی در دل مسافران پرواز وجود دارد. همه تقریبا برای زیارت عازم این سفر شده اند. فضایی معنوی بر کابین هواپیما حکم فرماست. زوج های جوان شاید از زندگی آینده خود سخن میگویند و آینده خود را با هم تجسم می کنند.
خلبان روس توپولف با بیش از دوازده هزار ساعت پرواز و تسلط کامل به زبان انگلیسی در حال شنیدن راهنمایی برج برای قرار گرفتن در کالیدور هوایی مورد نظر است. برج به خلبان توپولف می گوید تا ارتفاع 6000 پایی بالا رفته و سپس گردش کند.
جنگنده ها كه از شرق به غرب در پرواز بوده اند بنا به دستورصادره ،درارتفاع 5 هزار پايي ، در راستاي باند29 و بر فراز برج شروع به گردش به چپ ميكنند.. خلبان آخرین سوخو سرهنگ شریفی به همراه کمک خود در حال شنیدن راهنمایی برج برای فرود در مهرآّباد است. چه خواهد شد؟ توپولف 154 ایرتور با 131 سرنشین در حال افزایش ارتفاع در راستای باند 29 راست است و همزمان پنج جنگنده هم در حال کاهش ارتفاع به باند مهرآباد برای فرود هستند.
5 فروند سوخو با فاصله يك مايل به يك مايل از يكديگر به ترتيب گردش ميكنند. آخرين فروند از سوخوها در فاصله 4 مايلي از غرب برج گردش به چپ ميكند و از آنجاييكه در حالت گردش بوده، دید کافی ندارد.
همان لحظه توپولف در حال عبور از محدوده گردش سوخو ها قرار می گیرد. دید خلبان شریفی محدود است و نمی تواند توپولف را در مسیر گردش خود ببیند.
فاجعه آغاز می شود. بر فراز فرودگاه مهرآباد توپولف 154 ایرتور با شماره ثبت EP-ITD به سوخو 24 ارتش برخورد می کنند. سوخو با برخورد به دم هواپیمای مسافربری با چرخش زیاد حول محور عمودی به حالت سقوط مطلق در می اید. دم هواپیمای توپولف کنده شده و عده ای با صندلی خود به آسمان پرتاب می شوند. کنترل غول فلزی از دست کاپیتان روسی آن خارج می شود و دماغه هواپیما به سراشیبی سقوط می افتد.
حال همه مسافران مرگ را احساس می کنند. همانطور که می دانید در هواپیماهای موتور عقب (motor tail) یا دم سنگین (heavy tail) دم هواپیما بسیار حیاتی بوده و به دلیل اینکه مسیر هیدرولیک های سکان عمودی و افقی و همینطور موتور هواپیما در قسمت دم تعبیه شده است، هرگونه آسیب به دم هواپیما، آن را در شرایط بسیار بسیار خطرناکی قرار می دهد. (خود بنده از طرفداران این هواپیمای روسی هستم و این مطلب ارزش های این هواپیما را کم نخواهد کرد و همچنین زحمات الکسی توپولف طراح معروف روسی را خدشه دار نخواهد کرد)
به هر ترتیب یکی از دلایل کنار گذاشتن هواپیماهای موتور عقب همین بود که تمام آلات حیاتی هواپیما در یک جا جمع شده بودند.
با کنده شدن دم هواپیما عملا هیدرولیک ها از کار افتاده و همینطور شکل ایرفویل هواپیمای بدون دم نمیتواند نیروی لیفت کافی برای ماندن هواپیما در آسمان را تامین کند. پس کاپیتان روس هواپیمای توپولف عملا درون کاکپیت هیچکاره می شود. مسافران بیگناه نمی توانند امیدی به کاپیتان پروازشان داشته باشند زیرا او ابزار کافی برای قهرمان شدن را ندارد. همه این 131 نفر بعد از این برخورد محکوم به مرگند.
هواپیمای مسافربری توپولف بعد از کنده شدن دم در شرایط اضطراری سقوط قرار گرفته و با شدت روانه زمین می شود. عده ای از هواپیما با صندلی هایشان به بیرون پرتاب شده و عده دیگر به همراه هواپیما به زمین نزدیک می شوند.
سوخو 24 به همراه سرهنگ خلبان شریفی و کمکش به زمین می رسد و هر دو نفر جان خود را از دست می دهند.
آخرین جمله ای که خلبان روسی توپولف به زبان می آورد این است که:
لعنت به این زندگی....
هر دو هواپیما در محل دپوی ارتش در حوالی تهرانسر سقوط کرده و همه سرنشینان دو هواپیما در دم کشته می شوند. همه آرزوهای زوج های جوان بر باد می رود.
131 سرنشین هواپیمای توپولف 154 به همراه دو سرنشین هواپیمای سوخو 24 از قربانیان این سانحه غم انگیز هوایی بودند.
با محو شدن دو هواپیما از رادار کنترلر برج با نگرانی قضیه را پیگیری کرده و سریعا خبر سقوط هر دو هواپیما در اطراف فرودگاه، ایران را تکان می دهد.
گروه های نجات سریعا خود را به محل سقوط هواپیما می رسانند تا شاید کسی را زنده از مخمصه نجات دهند ولی هیچ کس زنده نیست تا او را نجات دهند.
آقاي بني نجاريان رييس وقت سازمان هواپيمايي كشوري ميگويد:
از كارشناسان مختلف صنعت هواپيمايي و استاندارد پرواز و همچنين براي سهولت دردستيابي به هدف ، از شركت اجاره كننده هواپيما ( ارتور ) و نيروي هوايي ارتش هم كارشناس و نماينده دعوت شده است و حتي كارشناساني از ساير شركتهاي هوايي داخلي، در كميته حضور دارند.
تيم مراقبت پرواز حاضر در زمان حادثه براي بدست آوردن شرايط روحي لازم، مدتي در مسئوليت اصلي خود قرار نخواهند گرفت.
پس از بررسی کارشناسان، خلبان هواپیمای سوخو به عنوان مقصر شناخته شده و معرفی می گردد.
كميته بررسي سانحه ، خلبان سوخو را يگانه مقصر اين برخورد اعلام كرده است!!! :
"با استناد به اين نكته كه پرواز گروهي جنگنده ها از نوع VFR و متكي به ديد خلبان بوده ، حفظ جدايي و فاصله لازم از ساير هواپيماها به عهده خود خلبان بوده است و كنترلر بي تقصير ميباشد. خلبان توپولف هم كه هيچ خطايي نكرده و دقيقا" در حال اجراي دستور صادره بوده است."
چیزی که در این سانحه واضح به نظر می رسد این است که خلبان هواپیمای توپولف دقیقا به دستورات عمل کرده و هیچ تقصیری ندارد. درواقع خلبان روسی توپولف حق داشته که با جمله: "لعنت به این زندگی" به همراه یازده خدمه و 119 مسافر دیگر به استقبال مرگ برود. پس این گزینه از علت سانحه خط می خورد.
مطلب دیگر در این سانحه و علل آن این است که نقص فنی هم به عنوان یک گزینه محتمل رد می شود و هیچ کدام از خلبان ها در صحبت های خود اشاره ای به نقص فنی در هواپیمای خود نکردند و شواهد نشان می دهد که هر دو هواپیما در لحظه برخورد از سلامت فنی برخوردار بوده اند.
در فرضیات موجود در بررسی علت یا علل این سانحه فقط کنترلر برج مراقبت می ماند و خلبان سوخو. چه عاملی باعث شد این دو هواپیما ده ها خانواده را در سال 1371 عزادار کنند؟
سازمان هواپیمایی کشوری اشتباه خلبان سوخو را به عنوان علت این سانحه عنوان کرد و بعد از گذشت بیست سال هنوز هم بر سر این موضوع اختلاف هست که کنترلر برج مقصر سانحه بوده و یا خلبان سوخو.
چیزی که هست همیشه یک علت به تنهایی نمیتواند هواپیمایی را سرنگون کند. همیشه زنجیره ای از اشتباهات زمینه سقوط یک هواپیما را فراهم می کند.
از ابتدا که به قضیه نگاه کنیم اشتباه اول فرود هواپیماهای غیر نظامی در این فرودگاه تجاری است. در دلیل هواپیمایی کشوری آمده است که خود خلبان سوخو باید به وجود توپولف در اطرافش دقت می کرد و به آن برخورد نمی کرد. به دلیل اینکه چشمی هدایت میشده. خوب گیریم که خلبان هواپیمای سوخو خودش باید مراقب می بود. مثل این می ماند که یک فردی را با یک اتومبیل تند رو به درون یک جمعیت پر از عابر پیاده بفرستیم و از او بخواهیم که خودش باید مراقب باشد که کسی را زیر نگیرد. وقتی همچین انتظاری از یک جت جنگنده داریم آیا این منطقی است که در هنگام تیک آف یک جت مسافربری که پر از انسان های بیگناه است، به هواپیماهای جنگنده اجازه رفت و آمد به فرودگاه را دهیم؟
البته ما بیرون از قضیه و در حالت ایده آل داریم به قضیه نگاه می کنیم. بعد از آن به کنترلر برج می رسیم. اگر فرض را بر این بگذاریم که کنترلر برج آن زمان مهرآباد (که با این دو هواپیما صحبت های آخر را انجام میداد و اگر اشتباه نکنم مهندس سروری بودند)؛ بر این قضیه واقف بوده که: " خلبانان سوخو باید هواسشان به هواپیما های اطرافشان هم باشد و اینکه پنج هواپیما با هم باید در آن ارتفاع گردش کنند و ممکن است دقت مورد نیاز برج را نتوانند تامین کنند؛" به این مطلب می رسیم که چرا برج مراقبت صبر نکرد تا این پنج سوخو فرود آمده و توپولف با خیال آسوده تر به تیک آف ایمن تری دست یابد؟ این ها همه سوالاتی هست که در ذهنمان باقی مانده بود و به نظر زنجیره ای از اشتباهات باعث به وجود آمدن یک سانحه هوایی می شود.
گرچه این موارد هم به تنهایی نمیتواند عامل قضیه باشد ولی در به وجود آمدن سانحه ممکن است بی تاثیر نبوده باشند.
علل سانحه را می توان به صورت تیتر وار اینگونه عنوان کرد.
1. اجازه به فرود هواپیماهای نظامی در یک فرودگاه غیر نظامی در آن شرایط.
2. اشتباه کنترلر برج در تایید اجازه پرواز به توپولف در حالی که پرواز فرمیشن از روی باند در حال بنک می بودند
3. عدم اعلام به خلبان توپولف مبنی بر پرواز فرمیشن سوخو ها بر فراز مهراباد
4. عدم اعلام به خلبان سوخو مبنی بر تیک اف یک فروند توپولف بصورت هم زمان با گردش به چپ سوخو ها
5. لحاظ کردن فقط 1000 پا اختلاف ارتفاع از سوی کنترلر برای جلوگیری از برخورد هواپیماها که این عدد برای جلوگیری از برخورد دو هواپیما لحاظ می شود و نه شش هواپیما.
6. در واقع با توجه به اولویت پرواز های نیروی هوایی بر هواپیماهای غیر نظامی، باید کنترلر برج صبر می کرد و با تاخیر اجازه پرواز توپولف را صادر می کرد و یا اینکه خلبانان هر دو هواپیما را به وجود هم آگاه می کرد.
](*,)
