در پي انتشار خبر درگذشت نيل آرمسترانگ، فرمانده ماموريت «آپولو-11» و نخستين فاتح ماه، بسياري از رسانه هاي خبري به درستي از او با عنوان قهرماني ياد کردند که به روياي تسخير نزديک ترين همسايه آسماني مان جامه عمل پوشاند، اما چنانچه از نگاه گزيده گوي رسانه بگذريم و واقعيات مهندسي و راهبردي روياي فتح ماه را مدنظر بگيريم، آرمسترانگ تنها نوک يک کوه يخ برخاسته از زحمات بالغ بر 400 هزار پرسنل فعال و 20 هزار پيمانکار صنعتي و دانشگاهي آمريکايي است که بر ذهن متلاطم يک مهندس ميانسال آلماني شناور بود؛ دکتر «ورنر فون براون».



امسال، يکصدمين سال تولد «ورنر فون براون» است، شخصي که با تفکرات نوين و در عين حال عجيب خود، به عنوان پدر موشک هاي فضايي آمريکا لقب گرفت. داستان زندگي حرفه اي و پر افت وخيز مرد موشکي روزهاي جنگ و صلح، از اوايل دهه ۱۹۳۰ و طي تحصيلات مهندسي اش زير نظر «هرمان اوبرت» از استادان علوم موشکي و فضانوردي آغاز مي شود.

کمتر از 10 سال بعد، «فون براون»، در حالي که تنها 31 سال بيشتر نداشت، در کسوت يک مهندس نازي و از اعضاي شاخه عمومي اس. اس، طرح نخستين جنگ افزار موشکي قاره پيماي جهان را تحت عنوان A-4 (که بعدها به V-2 به معناي «انتقام» تغيير نام داد) پياده کرد. مدتي بعد هم «آدولف هيتلر» از آن براي بمباران شهرهاي انگلستان استفاده کرد. اختراع «فون براون» آنقدر براي مردم آن زمان عجيب بود که در روزنامه هاي انگليس اين گونه نوشتند: «... بمب هايي از سمت ستارگان، لندن را مورد هدف قرار دادند...»پس از شکست آلمان ها و اشغال خاک آن کشور توسط نيروهاي شوروي و آمريکا، ربودن دکتر «فون براون» از مهم ترين اهداف نيروهاي اين دو کشور بود که سرانجام آمريکا در اين مسابقه پيروز شد.«فون براون» به ايالات متحده رفت و نقشه هاي V-2 و محل ساخت آنها در آلمان و اطلاعات ديگري از اين دست را در اختيار آمريکايي ها قرار داد.



آغاز مسابقه فضا
روس ها پس از ناکامي در جذب دکتر «فون براون»، بلافاصله با روش هاي مهندسي معکوس، معدود نمونه هاي معيوب به جامانده از موشک افسانه اي V-2 را تحت برنامه هاي وسيعي به سرپرستي «سرگئي کاراليوف» مهندس نابغه روسي در قالب موشک R-7 پياده کردند و در غفلت آمريکايي هايي که به رغم موفقيت شان در جذب «فون براون» و تيم او، سراپا در انديشه فتح کارزار ژاپن بودند، از R-7 براي پرتاب نخستين ماهواره جهان، نخستين فضانورد جهان و همچنين نخستين فضانورد زن جهان در سال هاي نخست دهه ۱۹۶۰ استفاده بردند.

با اين حساب شوروي، در «مسابقه فضا»، بلافاصله گوي سبقت را از دست رقيب قدر قدرتش ربود اما روس ها، رفته رفته در مسابقه با آمريکا عقب نشستند. در همين زمان، مقامات عالي رتبه کشور آمريکا از جمله شخص رييس جمهور «کندي» پشتيباني بي واسطه شان را از اهداف گروه مهندسان آلماني اعلام کردند. پروژه عظيم «آپولو» به پشتوانه تجربيات وسيعي که در جريان پروازهاي فضايي سرنشين دار آمريکا در قالب پروژه هاي «مرکوري» و «جميني» به دست آمده بود، به جولانگاه فراخي براي ابتکارات «فون براون» و تيمش بدل شد؛ ابتکاراتي که جنگ اتمي بالقوه دو ابرقدرت را براي هميشه سرد نگه داشتند.

راه دشوار فتح ماه
در سال ۱۹۶۶، سرانجام خط توليد موشک «ساترن-5»، نسل سوم از موشک هاي سنگين وزن «ساترن» و فرزند بلافصل ابتکارات «فون براون» آغاز به کار کرد؛ ابزاري که در نبودش هرگز امکان سفر به ماه فراهم نمي شد. اين موشک با ارتفاع تقريبي 105متر و قدرت 160ميليون اسب بخار در مرحله اولش، همچنان عنوان قوي ترين ماشين ابداعي دست بشر را يدک مي کشد. از اين نمونه، تنها 17 عدد ساخته شد که 12 تاي آن در پروژه «آپولو» به کار رفت اما فتح ماه هدف ثانوي «فون براون» تلقي مي شد. او از همان اول هم به فتح مريخ مي انديشيد و طرح چندين ايستگاه فضايي را در سر مي پروراند. ايستگاه دواري که در فيلم ۲۰۰۱، اوديسه فضايي، ساخته استنلي کوبريک به نمايش درمي آيد، از طرح هاي اوليه فون براون بود که هرگز عملي نشد.

او به اميد انتقال روياهايش به نسل جوان آمريکا، پيش از پيوستن به ناسا، در سمت کارگردان فني چندين فيلم کمپاني والت ديزني هم ظاهر شد. يکي از اين مجموعه ها تحت عنوان «انسان در فضا» که در نهم مارس ۱۹۵۵ (يعني حتي پيش از پرتاب نخستين ماهواره جهان به فضا)، با کمک «فون براون» روي آنتن رفت، بالغ بر ۴۲ميليون بيننده آمريکايي را پاي تلويزيون کشاند و دومين برنامه پربيننده تاريخ تلويزيون اين کشور شد.



فاتحان واقعي جنگ سرد
ورنر فون براون مهندس روياپرداز روزهاي جنگ و صلح، در شانزدهم ژوئن ۱۹۷۷ به دليل بيماري سرطان پانکراس درگذشت. معروف است که او در واکنش به شنيدن خبر حمله موشکي ارتش هيتلر به لندن گفته بود، «عملکرد موشک عالي بود، اما در سياره اي اشتباه فرود آمد.» اينکه ميراث حضور فعال وي را در بطن تحولات بزرگ مقياس قرن بيستم به حساب چه خصلتي بگذاريم (اينکه او فرصت طلبي طماع بود يا رهبري پيشرو) به قضاوت شخصي مان برمي گردد، اما سياستي که «فون براون» و تيم او در تهييج مقامات آمريکايي براي شروع مسابقه فضا در پيش گرفتند، طبعا اثري بس بازدارنده تر از بمباران اتمي ژاپن در انتهاي جنگ جهاني دوم داشت.البته بعدها با انتشار اسنادی محرمانه مشخص گردید که فون براون کنترل یکی از اردوگاه های کار اجباری (اردوگاه مرگ) را بر عهده داشته است. فون براون  و رقيب روسي اش سرگئي کاراليوف  را بايد دو پيروز اميدوار جنگ سرد ناميد، اميدي که با گام جاودانه نيل آرمسترانگ بر ماه، در تک تک اذهان زمينيان نقش بست: گامي کوچک براي انسان، اما جهشي بزرگ براي بشريت.

برگرفته از مقاله روزنامه مشرق

---