آغاز عصر فضا در ایران را می توان پرتاب ماهواره امید دانست. این ماهواره که ساخت آن از اسفند سال 1384 آغاز شد، در 15 بهمن 1387 توسط ماهواره بر سفیر با هدف قرار گرفتن در مدار پایینی زمین پرتاب گردید. امید که در ارتفاع 246 کیلومتری از زمین قرار داشت 88 روز پس از پرتاب بعلت وجود پسای اتمسفری ارتفاع خود را از دست داد و سقوط کرد.
درست است که پیش از امید یک ماهواره ایرانی دیگر با نام سینا-1 نیز توسط روسیه در مدار قرار گرفته بود ولی امید اولین ماهواره ای بود که به قول مسئولین از صفر تا صد آن در ایران و در سازمان فضایی ساخته شده بود. ماهواره امید علیرغم ساده بودن دستاورد بزرگی برای کشور بود و امید می رفت آینده روشنی را برای نسل جدید فضا رقم بزند. پس از امید چند ماهواره تحقیقاتی دیگر از جمله ماهواره های زهره، مصباح-1 و مصباح-2 و اخیرا ماهواره رصد نیز در مدار قرار گرفتند تا فضای پرتاب ماهواره ها در کشور به فضای مناسبی برای رقابت تبدیل شود و از آن به بعد بود که طراحی و ساخت ماهواره های دانشجویی زیر نظر سازمان فضایی شروع شد و دانشگاه های متعددی از جمله صنعتی شریف، امیرکبیر و علم و صنعت تهران و چند دانشگاه دیگر در این راستا فعالیت خودرا آغاز کردند.
متاسفانه ساخت این ماهواره ها در شرایط و فضایی صورت گرفت که محدودیت در انتخاب پرتابگر به مدار، مانع از پرتاب این ماهواره ها به ارتفاع بالا می شد و قرار گرفتن ماهواره در ارتفاع کم موجب کاهش عمر مداری آن می گردد که در یکی از آخرین نمونه های آن ماهواره رصد بر خلاف انتظار فقط 18 روز در مدار فعال بود. هرچند علم ماهواره برها جزء علوم فوق فناوری به حساب می آید ولی سرمایه گذاری در این بخش می تواند موجب افزایش توان موشکی کشور در زمینه های نظامی و غیرنظامی شود. ضمن اینکه با پیشرفت ماهواره برها می توان محموله را در ارتفاع بالاتری قرار داد که این خود می تواند به افزایش عمر مداری ماهواره ها کمک نماید. بعنوان نمونه چندی پیش رئیس دانشگاه صنعتی شریف در مصاحبه ای اعلام کرد که ماهواره این دانشگاه با هدف قرار گرفتن در ارتفاع 36000 کیلومتری از سطح زمین طراحی و ساخته شده.
این ماهواره زمانی پرتاب خواهد شد که ظرفیت پرتاب ماهواره به این ارتفاع در کشور فراهم شود. یکی از راه هایی که در کوتاه مدت قابل اجراست پرتاب ماهواره به مدار پایینی زمین و سپس انتقال آن به مدارهای بالایی بوسیله مانورهای مداری می باشد. اقدامی که علاوه بر هزینه بیشتر قابلیت اطمینان کمتری نیز دارد، چراکه بیشتر وزن ابتدایی ماهواره را سوخت آن اشغال خواهد کرد. با توجه به اینکه صنایع موشکی کشور به طور کامل در انحصار بخش های نظامی می باشد و این بخش ها نیز تمایلی به طراحی و ساخت راکت های فضایی با هدف حمل محموله به فضا را ندارند، انتظار نمی رود پیشرفتی در این زمینه یعنی ساخت ماهوار برها صورت گیرد.
بدین ترتیب یکی از راهکارهایی که می توان اتخاذ کرد وارد عمل شدن سازمان فضایی برای طراحی یک ماهواره بر بومی است که این خود مستلزم یک عزم ملی و سرمایه گذاری کلان می باشد. در این شرایط قوت گرفتن شرکت های خصوصی می تواند ضمن ایجاد یک فضای رقابتی، شرایطی را فراهم کند که طراحی یک ماهواره بر در فضای بهتری انجام شود. خصوصی سازی و اجرای اصل 44 قانون اساسی در بخش فضا ضمن بوجود آوردن گردش مالی غیردولتی در این بخش، می تواند به رشد و گسترش سریع این علم کمک کند و زمینه های اشتغال زایی در این بخش را نیز فراهم نماید. نمونه این فرآیند در ایالات متحده با شکل گیری شرکت های نیمه خصوصی مانند لاکهید مارتین و نورتروپ گرومن که با مدیریت خصوصی فعالیت های خود را زیر نظر ناسا و نیروی هوایی ایالات متحده انجام می دادند صورت گرفت و نتایج مثبتی را در بر داشت و این شرکت ها با انجام پروژه هایی، ضمن بوجود آوردن یک فضای رقابتی میان خود، دستاوردهای مناسبی را نیز حاصل نمودند.
به هر حال پس از پرتاب چند ماهواره در کشور و پیشرفت علمی در این زمینه هم اکنون از گوشه و کنار صحبت هایی مبنی بر فرستادن انسان به فضا در سال 2020 میلادی به گوش می رسد. که این مورد به وجود زیرساخت های مناسب علمی در کشور نیازمند است. یکی از ضعف های اساسی در این زمینه عدم اشاره به این بخش در کتب درسی دانش آموزان است. موردی که ایالات متحده پس از پرتاب اولین فضاپیمای روسی به مدار متوجه آن شد. آنها در آن زمان دریافتند که در کتب درسی خود اشاره ای به زمینه فضا نشده است و با تشکیل یک کمیته این ضعف را بر طرف نمودند. حال این شرایط در کشور ما نیز وجود دارد و متاسفانه در هیچ یک از کتب درسی دانش آموزان اشاره ای به مباحث هوافضایی (حتی مسائل ساده) نشده است. مورد دیگری که می توان به آن اشاره نمود عدم وجود یک دانشگاه هوافضای مستقل در کشور است. اقدامی که کشورهایی مانند کره جنوبی و فرانسه با انجام آن نتایج مثبتی از آن دریافت نمودند. تشکیل یک دانشگاه هوافضا می تواند ضمن گسترش آکادمیک این بخش، یک مکان مناسب برای تحقیقات و توسعه زیرساخت های علمی را بوجود آورد.
آمار بالای مهاجرت در بین فارغ التحصیلان این رشته نیز موجب کاهش سطح علمی کشور در این بخش شده است که انتظار می رود مسئولین کشور با ایجاد یک شرایط مناسب کاری و توسعه یک فضای علمی با سرمایه گذاری در این بخش مانع ، از دست رفتن استعدادهای کشور در این زمینه شوند.
منبع:هیتنا
PC Flight Simulation Geek Since 1998
