خلباني از كودكي از جمله شغلهاي مورد علاقه بسياري از افراد بوده است و شايد اين بازگردد به آرزوي ديرينه پرواز كه انسانها همواره آن را پيگيري كرده‌اند. در ايران خلباني براي زنان كمي شرايط سختي‌تري دارد و عملا در شرايط بسيار خاص اتفاق مي‌افتد اما اين امر سبب نشده تا بخشي از زنان علاقه‌مند به اين حرفه از آن دوري كنند. يكي از پنج كمك خلبان زن كشورمان در گفت و گويي با ايسنا ضمن اظهار تاسف از اينكه بسياري از خانم‌ها قبل از من شروع كردند و هنوز جذب ايرلاين نشده‌اند، مي‌گويد: خانم‌ها مي‌توانند وارد اين حرفه شوند اما در ايران بسياري از وجود خلبانان خانم تعجب مي‌كنند.
او آرزوي پرواز را دليل خلبان شدنش مي‌داند و به حمايت خانواده براي ورودش به اين حرفه اشاره و تصريح مي‌كند: پدرم براي اين كه خلبان شوم يك خانه فروخت.
علاوه بر شوق پرواز، از دغدغه‌اش براي تخريب سواحل شمال كشور و تبديل شدن آن به بافت مسكوني مي‌گويد و اضافه مي‌كند: تنها جايي كه از فراز آسمان ايران مثل الماس مي درخشد خط ساحلي درياي خزر است كه در حال از بين رفتن است، كشورهاي همسايه جنگل‌هاي مصنوعي احداث مي‌كنند تا بتوانند توريست جذب كنند اما، ما چيزي را كه داريم از دست مي دهيم.
چطور وارد حرفه خلباني شديد؟ با توجه به اينكه تعداد خانم‌هايي كه در اين حرفه مشغول به كار هستند در كشور ما چندان زياد نيست؟نوجواني و هزار اميد و آرزو؛ بلندپروازي! از سن 13 سالگي به خلباني علاقه داشتم، بعد از اينكه ديپلم گرفتم خانواده‌ام به من گفتند اگر يك خانم در شغل خلباني ديدي به سراغ اين حرفه برو. البته در آن زمان خانم بخشي درحال گذراندن دوره‌هاي آموزشي و خانم ده بزرگي هم استاد خلبان بودند و قبل از انقلاب هم چندين خانم به اين حرفه مشغول بودند اما لايسنس نداشتند بنابراين اولين خانمي كه در اين حرفه لايسنس داشت خانم بخشي بود. به توصيه خانواده بچه خوبي شدم در رشته ديگر رشته الكترونيك دانشگاه آزاد تهران مركز ادامه تحصيل دادم اما باز گوشه چشمي به اين حرفه داشتم و بالاخره فهميدم كه به صورت آزاد امكان تحصيل در رشته خلباني وجود دارد. البته بايد هزينه مي‌كردم و هيچ تضميني براي آينده شغلي اين رشته وجود نداشت. اما ريسك كردم و خانواده‌ام با وجود اينكه مي‌دانستند خبري نمي‌شود حمايتم كردند.
از چه سالي دوره‌هاي آموزشي را شروع كرديد؟از سال 78 از طريق مركز آموزش علوم و فنون كه اكنون متاسفانه چيزي از آن باقي نمانده است گذراندن دوره‌هاي آموزشي را شروع كردم.
رشته دانشگاهي را رها كرديد؟خير. در اين رشته ادامه تحصيل دادم اما فقط شب قبل از امتحان درس مي خواندم و به زور مدرك گرفتم، البته دو ترم بيشتر از درسم باقي نمانده بود.
چند سال طول كشيد تا بتوانيد پرواز كنيد؟سال 83 و 84 توانستم پرواز كنم، در آن زمان مدارس خصوصي باز نشده بود و مدارس نيمه دولتي بودند كه دوره‌هاي آموزشي را برگزار مي‌كردند. مدارك PPL ، CPL و INSTRUMENT را گرفتم و وارد بازار كار شدم.
براي پيدا كردن شغل و جذب بازار كار شدن مشكلي نداشتيد؟خيلي مشكل بود. شركت‌هاي دولتي كه اصلا استقبال نمي‌كردند، حتي ايران اير گفت خانم براي چه آمديد. اما شركت‌هاي خصوصي و به ويژه شركت‌هاي نوپا تا حدودي استقبال مي‌كردند.(در آن زمان جذب شركت هواپيمايي سفيران شدم و چندين ساعت با هواپيماي ايران 140 پرواز كردم، با همسرم هم آنجا آشنا شدم و سپس به تمام ايرلاين‌هاي موجود براي كار سر زديم. چه من كه خانم بودم و چه ايشان كه آقا بود. در نهايت به اين نتيجه رسيدم كه در اين دوره زمانه واجب‌تر از آرزوي پرواز، يك لقمه نان است بنابراين تصميم گرفتيم كه معلم خلباني شويم. البته بازهم هزينه كرديم و دوره‌هاي معلمي خلباني را گذرانديم و وارد بوتيا ماهان، مدرسه خلباني در كرمان كه وابسته به ماهان بود شديم و به دانشجوها آموزش مي‌داديم.
دوره‌هاي زميني را تدريس مي‌كرديد؟خير. هم دوره‌هاي زميني و هم هوايي. با هواپيماهاي ملخي. دو سال پس از تدريس تقريبا در پاييز 88 وارد ماهان شدم.
اولين پروازتان را به ياد داريد؟9 دي 80 در كرمان بود. بعد از حدود 10 – 12 ساعت پرواز، معلم اجازه داد كه تنها پرواز كنم. اول خيلي ترسيده بودم وارد باند كه شدم مي‌خواستم برگردم اما خجالت كشيدم. معلمي خيلي خاطره‌هاي خوبي دارد.
براي شاگردانتان سانحه رخ نداد؟زماني كه براي ناوبري مي‌رفتيم يكي از شاگردانم دچار سانحه شد. در پرواز سولو معلم و شاگرد با هم نمي‌روند و يك جا نمي‌نشينند. متاسفانه موتور هواپيماي ايشان دچار مشكل شد و نزديك‌ترين فرودگاه رفسنجان بود كه براي تعمير، تعداد زيادي كاميون در آن مستقر شده بودند و ماشين‌هاي سنگين راه‌سازي هم روي باند بودند، تنها كاري كه توانستيم بكنيم اين بود كه به ايشان گفتيم روي اين باند بنشيند خوشبختانه با موفقيت، اول باند فرود آمد. اميدوارم هر جا كه هست موفق باشد.
وضعيت هواپيماهايي كه براي آموزش به كار گرفته مي‌شوند چطور است، آيا از كيفيت مناسبي برخوردار هستند؟هواپيماهاي بوتيا كه با آنها پرواز مي‌كردم بسيار خوب بودند. اما برخي از هواپيماهاي شركت‌هاي ديگر كه براي آموزش به كار گرفته مي‌شوند حدود 30 الي 40 سال عمر مي‌كنند.
به غير از شما چند خلبان خانم در ايرلاين‌هاي كشور فعال هستند؟بعد از انقلاب خانم ده بزرگي بودند كه ظاهرا بازنشسته شدند و اكنون مدير عامل يك شركت هواپيمايي هستند. بعد از ايشان هم خانم بخشي بود كه در ماهان فعال هستند. اما خانم شمس اولين خلبان خانمي هستند كه وارد لاين شدند و چندين سال است كه پرواز مي‌كنند. خانم نوروزي هم در شركت نفت هستند و با فوكر 100 مي‌پرند.
به عنوان خلبان يا كمك خلبان؟فرق نمي‌كند؛ اصلا موضوع كمك و تنها پريدن نيست. ساعات پرواز بايد به حدي برسد تا به مرحله كاپيتاني برسيم. البته بايد امتحاني داده شود و اساتيد تاييد كنند.
اكنون خلبان هستيد؟من الان كمك خلبان هستم و حالا حالاها بايد پرواز كنم.
برخورد مسافران با خلبان‌هاي خانم به چه صورت است؟ برخورد مسافران اولين باري كه به عنوان كاپيتان با آنها صحبت كرديد، چگونه بود؟اولين بار كه با مسافران صحبت كردم خوششان آمد. اما خيلي‌ها نمي‌دانند كه اصلا خلبان خانم در ايران داريم و برخي ديگر هم نمي‌دانند كه در ساير كشورهاي دنيا چقدر خلبان خانم وجود دارد.
وضعيت ما در مقايسه با ساير كشورها چگونه است؟چند شب پيش در اينترنت جست و جو مي‌كردم و متوجه شدم كه خانم‌هاي خلبان افغانستان درحال گذراندن دوره‌هاي مربوط به هواپيماهاي جنگنده هستند و برايم بسيار جالب بود كه 10 سال پيش با پوشيه ظاهر مي‌شدند و اجازه بيرون آمدن از خانه نداشتند اما طي اين مدت بسيار پيشرفت كرده‌اند. در پاكستان هم كه شايد كشوري پايين‌تر از ما باشد خلبان‌هاي زن با هواپيماهاي جنگنده و مسافري كار مي‌كنند اما متاسفانه ما هنوز بسيار راه داريم.
آيا ديدگاه مسوولان براي پيشرفت زنان در اين حوزه مساعد است و يا چندان تمايل ندارند خانم‌ها وارد اين حرفه شوند؟شركت‌هاي دولتي مثلا ايران اير كه سمبل هواپيماي ملي ايران است تمايلي به استفاده از خلبانان خانم ندارند.اما به اعتقاد من زنان ايران مانند زنان ساير كشورها بايد اجازه‌ي پيشرفت داشته باشند بايد توجه كنيم كه نصف جمعيت ايران را زنان تشكيل مي‌دهند.
به كساني كه مانند شما آرزوي پرواز دارند و علاقه‌مندند وارد اين حوزه شوند چه توصيه‌اي داريد؟نمي‌دانم؛ اما اگر دوست دارند بيايند ولي همان طور كه براي هيچ شغلي تضميني وجود ندارد براي خلباني هم تضميني وجود ندارد. مثلا همين الان اگر كسي علاقه‌مند به خبرنگاري باشد شما مي‌توانيد تضمين دهيد به راحتي وارد ايسنا، ايران يا همشهري شود؟ براي هيچ شغلي تضمين نيست، اما اگر تلاش كنند مي‌توانند به جايي برسند. تعدادي از دوستان من بودند كه كارشان بسيار خوب بود و بسيار خوب پرواز مي‌كردند و در امتحانات برخي ايرلاين‌ها رتبه برتر را كسب كردند اما متاسفانه جذب نشدند ولي من مي‌خواستم هر طوري كه شده خلبان شوم.
كساني كه مي‌خواهند وارد اين حرفه شوند بهتر است از چه سني شروع كنند؟هر چه زودتر بهتر. سن خاصي وجود ندارد اما ايرلاين‌ها ترجيح مي‌دهند جواناني كه از 18سالگي وارد اين كار شده‌اند را جذب كنند اكنون ورودي ايران اير زير 28 سال است اما ايرلاين‌هاي ديگر سقف سني ندارند.
هزينه‌ي دوره‌هاي خلباني حدودا چقدر است؟زماني كه تدريس مي‌كردم گذراندن حدود 220 ساعت الزامي و هزينه هر ساعت حدود ساعتي 200 هزار تومان بود البته اكنون هزينه‌ها بايد بالا رفته باشد.
امكان جذب خلباناني ايراني در كشورهاي ديگر وجود دارد؟فكر نمي‌كنم. زيرا اكنون تمام دنيا با بحران كار روبرو است. در كشورهاي ديگر هم خلباناني جذب مي‌شوند كه با جت پريده باشند آن هم نه جتي كه در ايران وجود دارد. مثلا اگر كسي با ايرباس 320 ،دو - سه هزار ساعت پرواز كرده باشد مي‌تواند به عنوان كمك خلبان در ايرلاين‌هاي خارجي جذب مي‌شود. به هر حال در كشورهاي ديگر چه خانم و چه آقا، كسي كه با جت مدرن يك شركت هواپيمايي ساعات مورد نياز را پرواز كرده باشد جذب مي‌شود.
دليل عدم جذب زنان در ايرلاين‌ها چيست؟نيروي خانم جذب نمي‌كنند اما دليل آن را نمي‌دانم. البته اكنون ماهان دو خلبان خانم و شركت هواپيمايي آسمان و نفت نيز هر كدام يك خلبان خانم دارند.
اكنون تعداد زناني كه براي شغل خلباني آموزش مي‌بينند زياد شده است؟خيلي. دخترها وقتي كه ديدند ورود به ايرلاين‌ها سخت است براي دوره‌هاي آموزشي اقدام كردند و اين گامي است براي ورود زنان به بخش هوايي، من هم از همين راه وارد شدم. پرواز با هواپيماهاي ملخي حس و حال ديگر دارد.
خلبانان با چه مشكلاتي روبه رو هستند؟حقوق معلمان خلباني بسيار كم است. به طور مثال معلمي كه هفت، هشت سال مي‌پرد خسته و فرسوده شده و با اختلالات مربوط به گوش روبه‌رو مي‌شود. بنابراين چيزي از او باقي نمي‌ماند و متاسفانه پولي هم دست او را نگرفته است زيرا درآمدشان حدودا ساعتي 15 الي 20 هزار تومان است. اين در حالي است كه يك معلم نقاشي به يك بچه تدريس مي‌كند بسيار بيشتر از اين ميزان را دريافت مي‌كند. به عبارت ديگر معلماني كه با جانشان بازي مي‌كنند و اگر يك بار موتور هواپيما با مشكل مواجه شود جانشان را از دست مي دهند و در يك ساعت هفت الي هشت بار پرواز كرده و فرود مي‌آيند اين ميزان حقوق دريافت مي‌كنند. كما اين كه چندي پيش يكي از معلم‌هاي خلباني آقا دچار سانحه شد و فوت كرد. اما وضعيت صنفي خلبان‌هاي جت بهتر است.
چقدر براي ورود به اين حرفه هزينه كرديد؟اوايل دوره‌هاي آموزشي ساعتي 20 هزار تومان بود اما در پايان به 80 هزار تومان رسيده بود. به علاوه پول مسافرخانه و هتل هم زياد دادم در مجموع تقريبا 12 ميليون تومان هزينه كردم و پدرم يك خانه فروخت كه هزينه‌ي خلبان شدن مرا پرداخت كند.
تجربه سانحه داشته‌ايد يا اين كه در شرايط اضطرار قرار بگيريد؟در ايرلاين‌ها نه. اما زماني كه آموزش مي دادم اين اتفاق افتاد. به سختي خودم را به باند رساندم.
چرا آموزش خلباني به رغم اينكه بسيار مهم است به آموزشگاه‌ها محدود شده و دانشگاهها چندان به اين رشته توجه نمي‌كنند؟دانشگاهها هم اين رشته را دارند اما افرادي كه مي‌خواهند خلبان شوند بايد در كمترين وقت و با كمترين هزينه دوره‌ها را بگذارند و مدرك بگيرند، زيرا متقاضي كار خلباني بسيار زياد است و افراد بايد سريع جذب كار شوند.
كدام دانشگاهها رشته خلباني دارند؟دانشگاه علمي كاربردي رشته خلباني دارد، اما بسياري از كساني كه جذب شدند، دوره‌ها را در آموزشگاه‌ها گذرانده بودند. PPL (Priviate Pilote lisence) مدركي است كه براي پرواز با هواپيماهاي شخصي كه هنوز در كشور ما مرسوم نيست لازم است. اما در كشورهاي غربي يك خانم خانه‌دار در صورتي كه مدرك PPL داشته باشد مي تواند با هواپيما سفر كوتاه داشته باشد.
CPL و IR براي معلمين و ورود به لاين لازم است.
پيش‌بيني شما از ورود زنان به اين حوزه چيست؟هيچ چيز قابل پيش بيني نيست. اما فكر مي‌كنم تعداد خانم‌ها بيشتر مي‌شود اما نه مثل رشته معلمي كه تعداد زنان در آن زياد است. از شرايط سختي كه براي خانم‌ها وجود دارد ناراحت هستم.
چه احساسي داريد كه از معدود خلبانان زن در كشور هستيد؟احساس مي‌كنم كه خيلي خوش شانسم.
نظر خلبانان مرد در اين باره چيست؟برخوردشان خيلي خوب است و خيلي كمكم كرده‌اند بسياري از اساتيدم در مورد اشتباه يك مرد با جديت برخورد مي‌كنند اما با ملاحظه بيشتري به من گوشزد مي‌كنند. از شرايطم بسيار راضي هستم.
برج مراقبت و واحد تقرب چقدر در هدايت خلبان نقش دارد؟اين دو مانند دو بال يك پرنده هستند. بدون هم نمي‌توانند كارشان را انجام بدهند كه اگر آنها كار نكنند هواپيمايي تعطيل است. حتي مهمان‌دارها نقش بسيار مهمي دارند به عبارت ديگر همه بايد با هم كار كنيم تا پرواز به خوبي انجام شود.
با توجه به اينكه بسياري از عواملي كه منجر به بروز سانحه هوايي مي شود به فرسودگي ناوگان برمي گردد آيا در زمان پرواز استرس نداريد ؟اين درست است؛ اما در مورد توپولوف‌هايي كه از رده خارج شدند بسياري از اساتيدم كه خلبان توپولوف بودند گفتند هواپيماهاي بسيار خوبي است اگر هر توپولوفي در ايران سانحه داد به دليل اشتباه خلبان بود نه به دليل خود توپولوف اين را اساتيد من مي‌گفتند كه معلم توپولوف بودند. توپولوف هواپيماي بسيار خوبي است و حتي از MD هاي موجود بهتر است.
در آموزش‌ها چند درصد از دلايل وقوع سوانح به اشتباه خلبان برمي‌گردد؟ميزان دقيق را نمي دانم اما بيشترين دليل وقوع سوانح در كل دنيا به خطاي انساني بر مي‌گردد كه مي تواند مربوط به خلبان و يا كادر برج مراقبت باشد.
در كدام مسيرها پرواز مي كنيد؟در بيشتر مسيرهاي داخلي كه ماهان پرواز دارد. چندين بار هم هم براي حاجي بري به جده و مدينه پرواز به جده پرواز داشته‌ام. پرواز در مسيرهاي مختلف به نوع هواپيما بستگي دارد؛ من اكنون با ايرباس 300 پرواز مي‌كنم.
منبع :ایسنا
PC Flight Simulation Geek Since 1998
